Het gevaar-, jaag- en zorgsysteem
Volgens klinisch psycholoog Paul Gilbert wordt wat je van jezelf moet, wil en mag gestuurd door drie emotieregulatie-systemen: het gevaar-, jaag- en zorgsysteem. Deze systemen hebben vanuit de evolutie een functie en worden in je brein geactiveerd door alledaagse situaties.
Je moet
Moeten komt voort uit het gevaarsysteem. Uit zelfbescherming triggert het brein je tot een fight-flight-freeze reactie. Dit is heel nuttig als je oversteekt en er komt een auto aan. Dan zorgt dit gevaarsysteem dat je wegrent. Het gevaarsysteem is actief wanneer je gevoelens van angst of afkeer ervaren. Bijvoorbeeld tijdens een spannende presentatie. Doe je het niet dan zou je evolutionair gezien afgewezen kunnen worden, wat je overlevingskans zou verlagen. Dus, ‘je moet’, zegt het brein.
Je wil
Willen is gekoppeld aan het jaagsysteem. Bij dieren kun je dit mooi zien. Als het gevaar geweken is, gaan ze op jacht naar voedsel. Wij mensen jagen ook, maar dan op een ander soort beloning. Denk aan status wanneer we een promotie willen, waardering en erkenning als we naar een complimentje vissen, materie wanneer ons hart vol is van een groter huis of die luxe auto.
Stress
Als het gevaar- of jaagsysteem actief is, komen stresshormonen vrij, onze hartslag versnelt en het immuunsysteem verzwakt. Het lichaam is in staat van paraatheid. Daar is op zich niets mis mee. Maar als deze situatie te lang duurt, raakt je lichaam uitgeput.
Je mag
Mogen is gekoppeld aan het zorgsysteem. Katten zijn daar een sprekend voorbeeld van. Ze komen spinnend op schoot zitten, zodra het gevaar geweken is en hun buikje vol is. Bij mensen zorgt het zorgsysteem voor een staat van ontspanning waarin niets hoeft. Je voelt je tevreden, verbonden en er is ruimte voor nieuwe mogelijkheden en creativiteit. Is het zorgsysteem actief dan word je ademhaling kalmer, spieren ontspannen en de bloeddruk daalt.
Even niets
Je hebt alle drie de emotieregulatie-systemen nodig, maar ze zijn vaak niet in balans. Veel mensen ervaren dat ze te veel moeten én ze willen ook heel veel. Zo blijft er weinig ruimte over even niets hoeven doen. Herken je dat ook bij jezelf? Omdat je het zorgsysteem weinig aanboort, is dit minder goed ontwikkeld dan het gevaar- en het jaagsysteem. Maar…, daar kun je verandering in brengen.
Beter in balans
Inventariseer voor jezelf eens bij welke situaties of activiteiten je dat gevoel van mogen ervaart; dat jij jezelf tevreden, kalm en verbonden voelt. Door bewust vaker te kiezen voor het zorgsysteem, blijf je de regulatiesystemen die je alle drie nodig hebt, aanspreken, maar in een betere balans.
Wilco van Wakeren
Mindfulness Centrum Heuvelrug in Veenendaal
Image by นพเก้า ตุลาทอง from Pixabay
