Ik wil enige duiding geven over gevoelens en emoties. Ik maak wel onderscheid in stemmingen, gevoelens en emoties. Waar bij een stemming een mild gevoel is, een gevoel een puur voelen is waar je “bij” kunt blijven. Emoties zijn sterker en krachtiger dan gevoelens (e-motion is energie in beweging). Wil in de schrijven de pre-emoties, emoties en cognitieve emoties wat meer duiden.
De pre-emoties zijn de allereerste, bliksemsnelle emotionele reactie die zich in milliseconden voltrekt. Schrik, verbazing of walging zijn daar voorbeelden van.
De basis-emoties ontstaan in de seconden daarna en bestaan uit: blij, bang, boos en bedroefd. Bij het opkomen van de basisemoties is ook ‘het denken’ betrokken. Je weet bijvoorbeeld dat je bang bent omdat na de schrik automatisch de gedachte opkwam: ik word aangereden!
De cognitieve-emoties onder andere jaloezie, schaamte, afgunst, wrok en verachting, ontstaan als je brein nog meer tijd gekregen heeft om de informatie nauwkeuriger te verwerken. Er is dan een gedetailleerdere beoordeling van de situatie. Cognitieve emoties zijn complex. Persoonlijke overtuigingen die ontstaan zijn in eerdere, soortgelijke ervaringen spelen hierin een belangrijke rol.
Basis emoties en afgeleide gevoelens (cognitieve emoties)
Blij
Betrokken, dankbaar, energiek, enthousiast, gefascineerd, gelukkig, gepassioneerd, gerust, helder, liefdevol, open, opgetogen, rustig, teder, tevreden, veilig, voldaan, vredig, vriendelijk, vrolijk
Bang
Angstig, bezorgd, hopeloos, in de war, in paniek, ongerust, ontsteld, verontrust, versteend, wantrouwend
Boos
Woedend, geërgerd, gefrustreerd, geïrriteerd, kwaad, ongeduldig, ontevreden, ontstemd, razend, verontwaardigd, verachting, wraakzuchtig, jaloezie, afgunst
Bedroefd
Beschaamd, gekwetst, melancholiek, onbemind, ongelukkig, ongewenst, ontmoedigd, schuldig, teleurgesteld, treurig, verdrietig waardeloos, wanhopig, triest
Belangrijke inzichten over gevoelens en emoties zijn:
- Gevoelens horen bij het leven. Zijn in onze neurologie ingebouwd en onvermijdelijk.
- Een gevoel is een lichamelijke gewaarwording, plus een verhaal dat ik mijzelf bewust of onbewust vertel (gedachten)
- We kunnen niet precies controleren wat we, wanneer, waar en op welke manier voelen (of denken). Ons lichaam en geest reageren grotendeels autonoom, vaak voordat én zonder dat we ons dat bewust zijn.
- Onprettig gevoelens proberen te vermijden of te controleren is meestal zinloos. Vaak maak je het juist erger.
- Gevoelens, ook de meest heftige, komen en gaan. Ze hebben een begin, een midden, en een einde. Gevoelens zijn nooit 24/7.
- Mindful reageren op gevoelens is een geleidelijk proces van de aandacht erop richten en de lichamelijke gewaarwordingen toe te laten. Je leert vriendschap te sluiten met je gevoelens/emoties.
- Het adequaat omgaan met gevoelens meet je af aan de mate van acceptatie en niet aan de heftigheid van gevoelens, of hoe vaak je ze hebt
Wilco van Wakeren
